Το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο στην διαχείριση της νόσου

Η Ψυχολογία της υγείας βασίζεται  στις αρχές του  βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου σύμφωνα με το οποίο γίνεται διερεύνηση όλων των αιτιών της κλινικής εικόνας του θεραπευόμενου, σε οργανικό-ψυχικό και κοινωνικό επίπεδο με στόχο τη δημιουργία του καταλληλότερου θεραπευτικού πλάνου παρέμβασης. Η Κλινική εικόνα του ατόμου αποτελεί το ορατό εκείνο σημείο αλληλεπίδρασης διαφορετικών παραγόντων που αλληλοεπηρεάζονται και αλληλεξαρτώνται στον οργανισμό του και ορίζουν την υγεία ή την ασθένεια.

Το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο προσέγγισης φέρει στο προσκήνιο την ασθένεια και την υγεία ως δυο συγκοινωνούντα δοχεία ή ως δυο αντίθετες όψεις του ίδιο νομίσματος. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό ο άνθρωπος θεωρείται ως ένα ενιαίο σύνολο όπου η σωματική, η συναισθηματική και η διανοητική του υπόσταση λειτουργούν συνολικά και βρίσκονται σε συνεχή  αλληλεπίδραση τόσο μεταξύ τους όσο και με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Όπως μπορούμε να αντιληφθούμε  οι διαταραχές της υγείας έρχονται ως αποτέλεσμα της ανισορροπίας αυτών των παραγόντων και η κατάλληλη θεραπεία θα πρέπει να αναπτύσσεται με βάση όλους αυτούς τους παράγοντες και όχι μόνο τον σωματικό. Οι σύγχρονες παρεμβάσεις οφείλουν να ακολουθούν ένα ολιστικό μοντέλο τόσο σε συνεργασία μεταξύ ειδικών θεραπευτών όσο και το ίδιο το άτομο που νοσεί να αντιλαμβάνεται στην ολότητά του  την επιρροή των παραγόντων. Η ενεργητική συμμετοχή του ατόμου που πάσχει από ένα νόσημα θεωρείται από τις πλέον πιο σημαντικές πρακτικές για την βελτίωση της υγείας του ή και την πλήρη ίασή του. Ο ενεργητικός ρόλος λοιπόν τόσο των θεραπευτών όσο και η συνειδητοποίηση του ασθενούς ότι η σωματική του υγεία επηρεάζεται από τις συμπεριφορές που υιοθετεί αλλά και από την «υγεία» του ευρύτερου περιβάλλοντός του θεωρούνται πολύ σημαντικοί παράγοντες για την εξέλιξη της όποιας νόσου που αντιμετωπίζει. 

Στόχος του βιοψυχοκοινωικού μοντέλου είναι η διατήρηση της ποιότητα ζωής και της μέγιστης λειτουργικότητας  του ατόμου που πάσχει. 

Στην περίπτωση ενός αυτοάνοσου νοσήματος εκτός από τους θεράποντες ιατρούς (πχ. ρευματολόγος, ορθοπεδικός, παθολόγος, νευρολόγος κτλ), οι οποίοι θα πρέπει να έχουν και μεταξύ τους επικοινωνία για την παρακολούθηση του θεραπευόμενου, είναι σημαντικό να υπάρχει και συνεργασία με ειδικό ψυχικής υγείας για υποστήριξη και ψυχοθεραπεία, συμμόρφωση με την φαρμακευτική θεραπεία και διαχείριση των συναισθημάτων, που όταν σωματοποιούνται έχει αποδειχθεί ερευνητικά ότι ξεσπούν και πυροδοτούν το αυτοάνοσο. 

Κύριο βήμα στη αντιμετώπιση μιας νόσου είναι η Ψυχοεκπαίδευση του ατόμου πάνω σε αυτό που χρειάζεται να διαχειριστεί με σκοπό να καταλάβει τι του συμβαίνει και από τι επηρεάζεται η  εξέλιξή του. Η ενημέρωση από τον θεράποντα ιατρό αλλά και η αυτοενημερότητα του ίδιου του ατόμου (πως νιώθω το σώμα μου, βιώνω αλλαγές, κάθε πότε, τι μπορεί να επηρεάζει, κάθε πότε εμφανίζονται εξάρσεις, με τι μπορεί να συνδέονται κ.α.) θα πρέπει είναι τα δυο κύρια στοιχεία συζήτησης μεταξύ των δυο μερών. 

Η Γνωστική-συµπεριφορική θεραπεία (ψυχοθεραπευτική προσέγγιση) μπορεί να βοηθήσει στην ανίχνευση του πυροδότη ενός αυτοάνοσου νοσήματος, ο οποίος μπορεί να μην είναι ο αιτιολογικός παράγοντας της γέννησή του αλλά αποτελεί ενισχυτικός παράγοντας στην εμφάνιση, την έξαρση και την πορεία της νόσου. Η Ψυχολογική Υποστήριξη έχει ως στόχο την συμφιλίωση με τη νόσο και την ορθή διαχείριση αυτής. 

 Η ΓΣΘ με μια μεγάλη γκάμα τεχνικών και μεθόδων δύναται να υποστηρίξει τον θεραπευομενο στην διαχείριση των συναισθημάτων του (άγχος, θυμός, θλίψη), να τον βοηθήσει στην διακοπή του αρνητικού τρόπου σκέψης (γνωσιακή αναδόμηση) και κατ’ επέκταση να επέλθουν   αλλαγές στη συμπεριφορά του (σπάζοντας τους φαύλους κύκλους).   Μέσα από τεχνικές χαλάρωσης και νοερής απεικόνισης ο θεραπευόμενος θα επανακτήσει τον έλεγχο στη ζωή του, θα ενισχύσει το επίπεδο ευεξίας του και θα χτίσει μια καλύτερη ποιότητα ζωής.

Εκτός από την αποδοχή της ασθένειας και του τρόπου διαχείρισης αυτής ο θεραπευόμενος χρειάζεται ολιστικά όπως προαναφέρθηκε να δει και να επαναπρογραμματίσει τον τρόπο που συμπεριφέρεται υιοθετώντας υγιεινό τρόπο διατροφής (πολλές συνταγές μπορείτε να βρείτε στην αντίστοιχη ενότητα του Madame Courgette), καθημερινή άσκηση και κοινωνικοποίηση μέσα από διάφορες δραστηριότητες.

Βιβλιογραφία: 

1. Engel GL . Psychological Development in Health and Disease. Philadelphia: WB Saunders; 1962. 
2. Engel, GL and Morgan ML. lnterviewing the Patient. Philadelphia: WB Saunders. 1973. 
3. Engel GL. The Need for a New Medical Model: A Challenge for Biomedicine. Science. 1977; 196: 129–36.
4. Borrell-Carrió F, Suchman AL, Epstein RM: The biopsychosocial model 25 years later: principles, practice, and scientific inquiry. Ann Fam Med 2004;2:576-582.
5. Engel GL: The clinical application of the biopsychosocial model. Am J Psychiatry 1980;137:535-544.